पर्व - 63
अन्वयार्थ : सिंहासने समासीनो वीज्यमानप्रकीर्णक: । अर्द्धचक्री व्यराजिष्ट यथा षट्खण्डमण्डित: ॥1॥
अथापराजितोप्यात्मयोग्यरत्नाद्यधीश्वर: । बलदेवपदं प्राप्य प्रत्यहं वृद्धिमातनोत् ॥2॥
एवं भवान्तराबद्धविवृद्धस्नेहयोस्तयो: । काले गच्छत्यविच्छिन्नस्वच्छन्दसुखसारयो: ॥3॥
विजयायां हलेशस्य बभूव सुमति: सुता । ज्योत्स्नेव प्रीणिताशेषा शुक्लपक्षेन्दुरेखयो: ॥4॥
सान्वहं कुर्वती वृर्द्धि स्वस्या: पित्रोरपि स्वयम् । गुणैराह्लादनै: प्रीर्ति व्यधात्कुबलयेप्सिताम् ॥5॥
दानाद्दमवराख्याय चारणाय यथोचितम् । साश्चर्यपन्चकं प्राप तत्र दृष्ट्वा निजात्मजाम् ॥6॥
रूपेण केवलेनेयं भूषिता यौवनेन च । वरं प्रार्थयते बाला संश्रिता कालदेवताम् ॥7॥
इति सन्चिन्त्य तौ श्रावितस्वयंवरघोषणौ । कृत्वा स्वयंवृते: शालां प्रवेश्यात्र वरोत्तमान् ॥8॥
सुतां च स्यन्दनारूढां सुप्रीतौ तस्थतुस्तदा । काचिद्विमानमारूह्य खागता सुरसुन्दरी ॥9॥
अभिजानासि किं देवलोकेऽहं त्वं च कन्यके । वत्स्यावस्तत्र संज्ञानात्समभूत् स्थितिरावयो: ॥10॥
या प्रागवतरद्धात्रीं तामन्या बोधयत्विति । ब्रुवे नौ भवसम्बन्धं सन्निधाय मन: श्रृणु ॥11॥
पुष्करद्वीपपूर्वार्द्धभरते नन्दने पुरे । नयविक्रमसम्पन्नो महीशोऽमितविक्रम: ॥12॥
एतस्यानन्दमत्याश्च धनानन्तश्रियौ सुते । भूत्वा वां सिद्धकूटस्थनन्दनाख्ययतीश्वरात् ॥13॥
श्रुत्वा धर्म व्रतै: सार्द्धमुपवासांश्च संविदा । समग्रहीष्टां नौ दृष्ट्वा कदाचित् त्रिपुराधिप: ॥14॥
मनोहरवनेऽगच्छत् सहवज्रांगद: खग: । कान्तया वज्रमालिन्या समासक्तमतिस्तदा ॥15॥
पुरीं प्रापय्य कान्तां स्वां सहसा पुनरागत: । गृहीत्वाऽऽवां ब्रजन्नाशु निजाभिप्रायवेदिनीम् ॥16॥
आगतामन्तरे दृष्ट्वा दूरात्तां वज्रमालिनीम् । त्यक्त्वा वेणुवने भीत्या तस्या: स्वपुरमीयिवान् ॥17॥
आवां संन्यस्य तत्रैव सौधर्मेन्द्रस्य शुद्धधी: । व्रतोपवासपुण्येन देवी नवभिकाभवम् ॥18॥
त्वं च देवी कुबेरस्य रत्याख्या समजायथा: । अन्योन्यमवगत्यैत्य नन्दीश्वरमहामहम् ॥19॥
अथ मन्दरपर्यन्तवने निर्जन्तुके स्थितम् । चारणं धृतिषेणाख्यं समाश्रित्य प्रणम्य तम् ॥20॥
आवामप्रश्नयावेदं कदा स्यान्मुक्तिरावयो: । इत्यथो मुनिरप्याह जन्मनीतश्वतुर्थके ॥21॥
अवश्यं युवयोर्मुक्तिरिति तस्मान्महामते । सुमते नाकिनां लोकात्वां बोधयितुमागता ॥22॥
इत्यवोचत्तदाकर्ण्य सुमतिर्नाम सार्थकम् । कुर्वती पितृनिर्मुक्ता प्राव्राजीत्सुव्रतान्तिके ॥23॥
कन्यकाभि: शतै: सार्द्ध सप्तमि: सा महातपा: । त्यक्तप्राणानते कल्पे देवोऽभवदनूदिशे ॥24॥
आधिपत्यं त्रिखण्डस्य विधाय विविधै: सुखै: । प्राविशत्केशव: पापात् प्रान्ते रत्नप्रभां क्षितिम् ॥25॥
तच्छोकात्सीरपाणिश्च राज्यलक्ष्मीं प्रबुद्धघी: । प्रदायानन्तसेनाय यशोधरमुनीश्वरात् ॥26॥
आदाय संयमं प्राप्य तृतीयावगमं शमी । त्रिंशर्द्दिवससंन्यासादच्युताघीश्वरोऽभवत् ॥27॥
धरणेन्द्रात् पितुर्बुध्वा प्राप्तसम्यक्त्वरत्नक: । संख्यातवर्षै: प्रच्युत्य नरकाद् दुरितच्युते: ॥28॥
द्वीपेऽस्मिन्भारते खेचराद्रयुदक्श्रेणिविश्रुते । मेघवाहनविद्याधरेशो गगनवल्लभे ॥29॥
देव्यां तुग्मेघमालिन्यां मेघनाद: खगाधिप: । श्रेणीद्वयाधिपत्येन भोगांश्चिरमभुड़्क्त स: ॥30॥
कदाचिन्मन्दरे विद्यां प्रज्ञप्तिं नन्दने वने । साधयन्मेघनादोऽयमच्युतेशेन बोधित: ॥31॥
लब्धबोधि: समाश्रित्य सुरामरगुरूं यमम् । सुगुप्तिसमिती: सम्ययादाय चिरमाचरन् ॥32॥
अन्येद्युर्नन्दानाख्याद्रौ प्रतिमायोगमागमत् । अश्वग्रीवानुजो भ्रान्त्वा सुकण्ठाख्यो भवार्णवे ॥33॥
असुरत्वं समासाद्य दृष्ट्वैनं मुनिसत्तमम् । विधाय बहुधा क्रोधादुपसर्गानवारयन् ॥34॥
महायोगात्प्रतिज्ञातात् स्थिरं चालयितुं खल: । लज्जातिरस्करिण्येव सोऽन्तर्धानमुपागत: ॥35॥
मुनि: संन्यस्य कालान्ते सोऽच्युतेऽगात्प्रतीन्द्रताम् । इन्द्रेण सह सम्प्रीत्या सप्रवीचारभोगभाक् ॥36॥
प्राक्प्रच्युत्याच्युताधीशो द्वीपेऽस्मिन् प्राग्विदेहके । विषये मंगलावत्यां स्थानीये रत्नसन्चये ॥37॥
राज्ञ: क्षेमकराख्यस्य कृतपुण्योऽभवत्सुत: । श्रीमान् कनकचित्रायां भासो वा मेघविद्युतो: ॥38॥
आधानप्रीतिसुप्रीतिघृतिमोदप्रियोद्भव । प्रभृत्युक्तक्रियोपेतो धीमान् वज्रायुधाह्वय: ॥39॥
तन्मातरीव तज्जन्मतोष: सर्वेष्वभूद् बहु: । भवेच्छचीशदिश्येव किं प्रकार्शोऽशुमालिन: ॥40॥
अवर्धिष्ट वपुस्तस्य सार्द्ध रूपादिसम्पदा । भूषितोऽनिमिषो वासौ भूषणै: सहजैर्गुणै: ॥41॥
जनानुराग: प्रागेव तर्स्मिस्तस्योदयादभूत् । सन्ध्याराग इवार्कस्य महाभ्युदयसूचन: ॥42॥
विश्वाशा व्यानशे तस्य यशो विशदयद् भृशम् । काशप्रसवसंकाशमाश्वासितजनश्रुति ॥43॥
राज्यलक्ष्म्या व्यभाल्लक्ष्मीमत्याचाप्यनवं वय: । असौ पक्षान्तरं कान्त्या ज्योत्स्रयावाप्य वा विधु: ॥44॥
सुनुस्तयो: प्रतीन्द्रोऽभूत्सहस्रायुधनामभाक् । वासरादे: प्रतीच्यां वा धर्मदीप्ति: कनद्द्युति: ॥45॥
श्रीषेणायां सुतस्तस्य शान्तान्तकनकोऽजनि । एवं क्षेमंकर: पुत्रपौत्रादिपरिवारित: ॥46॥
अप्रतीपप्रतापोऽयं नतभूपकदम्बक: । कदाचिद्वीज्यमानोऽस्थाच्चामरै: सिंहविष्टरे ॥47॥
तदामरसदस्यासीदीशानस्तुतिगोचर: । वज्रायुधो महासम्यग्दर्शनाधिक्यत: कृती ॥48॥
देवो विचित्रचूलाख्यस्तत् स्तवं सोढुमक्षम: । अभिवज्रायुधं प्रापत्खलो ह्यन्यस्तवासह: ॥49॥
दृष्ट्वा रूपपरावृत्या महीनाथं यथोचितम् । वादकण्डूययाऽवोचत्सौत्रान्तिकमते स्थित: ॥50॥
त्वं जीवादिपदार्थानां विद्वान् किल विचारणे । वद पर्यायिणो भिन्न: पर्याय: किं विपर्यय: ॥51॥
भिन्नश्चेच्छून्यताप्राप्तिस्तयोराधारहानित: । तथा चाव्यपदेशत्वान्नायं पक्षो घटामटेत् ॥52॥
ऐकत्वसंगरेऽप्येतन्न युक्तिपदवीं व्रजेत् । अन्योन्यगोचरैकत्वनानात्वाद्यन्तसंकरात् ॥53॥
अस्ति चेद् द्रव्यमेकंते पर्याया: बहवो मता: । एकात्मकमपीत्येष संगरो भंगमाप्नुयात् ॥54॥
नित्यत्वेऽपि तयो: पुण्यपापपाकात्मताच्युते: । तद्धेतुबन्धनाभावान्मोक्षाभावो न वार्यते ॥55॥
अगत्या क्षणिकत्वं चेत्तयोरभ्युपगभ्यते । तवाभ्युपगमत्याग: पक्षसिद्धिश्व में भवेत् ॥56॥
ततो भवन्मतं भद्र बौद्धकै: परिकल्पितम् । कल्पनामात्रमत्रस्थं मा कृथास्त्वं वृथा श्रमम् ॥57॥
इत्याकर्ण्य तदोक्तं तद्बुधो वज्रायुधोऽभणत् । श्रृणु चित्तं निधायोच्चैर्माध्यस्थं प्राप्य सौगत ॥58॥
जिनेन्द्रवदनेन्दूत्थस्याद्वादामृतपायिनाम् । स्वकर्मफलभोगादिव्यवहारविरोधिनम् ॥59॥
क्षणिकैकान्तदुर्वादमवलम्ब्य प्ररूपित: । त्वया दोषो न वाधायै कल्पते धर्मधर्मिणो: ॥60॥
संज्ञाप्रज्ञास्वचिह्नादिभेदैर्भिन्नत्वमेतयो: । एकत्वं चापृथक्त्वार्पणनयैकाबलम्बनात् ॥61॥
कार्यकारणभावेन कालत्रितयवर्तिनाम् । स्क्न्धानामव्यवच्छेदसन्तानोऽभ्युपगम्यते ॥62॥
स्कन्धानां क्षणिकत्वेऽपि सद्भावात्कृतकर्मण: । युक्त: फलोपभोगादिरस्माकमिति ते गति: ॥63॥
एतेन परिहारेण भवत: पक्षरक्षणम् । वातारितरूबन्धेन रोधो वा मत्तदन्तिन: ॥64॥
सन्तानिभ्य: ससन्तान: पृथक् किंवाऽपृथग्मत: । पृथक्त्वे किं न पश्याम: सन्तानिभ्य: पृथक् न तत् ॥65॥
अथेष्टोऽव्यतिरेकेण सन्तानिभ्य: स्वकल्पित: । सन्तान: शून्यतां तस्य सुगतोऽपि न वारयेत् ॥66॥
प्रध्वंसान्नास्त्यतिक्रान्त: क्षणो भाव्यप्यनुद्भवात् । भवत्क्षणस्वरूपाप्तिव्याप्तो नाप्नोति सन्ततिम् ॥67॥
यदि कश्चिच्चतुर्थोऽस्ति सन्तानस्य तवास्तु स: । तत: सन्तानवादोऽयं भवव्यसनसन्तति: ॥68॥
इति देवोऽप्यसौ तस्य वाग्वज्रेण विचूर्णितम् । वचो विचिन्त्य स्वं भग्नमान: कालादिलब्धित: ॥69॥
सद्य: सम्यक्त्वमादाय सम्पूज्य धरणीश्वरम् । निजागमनवृत्तान्तमभिधाय दिवं गत: ॥70॥
अथ क्षेमंकर: पृथ्व्या: क्षेमं योगं च सन्दधत् । लब्धबोधिर्मतिज्ञानक्षयोपशमनावृत: ॥71॥
वज्रायुधकुमारस्य कृत्वा राज्याभिषेचनम् । प्राप्तलौकान्तिकस्तोत्र: परिनिष्क्रम्य गेहत: ॥72॥
अनावरणमस्थानमप्रमादमनुत्क्रमम् । असंगमकृताहारमनाहार्यमनेकधा ॥73॥
अकषायमनारम्भमनवद्यमखण्डितम् । अनारतश्रुताभ्यासं प्रकुर्वन् स तपश्चिरम् ॥74॥
निर्ममं निरहंकारं नि:शाटयं निर्जितेन्द्रियाम् । नि:क्रोधं निश्चलं चित्तं निर्वृत्त्यै निर्मलं व्यधात् ॥75॥
क्रमात्कैवलमप्याप्य व्याहूतपुरूहूतकम् । गणान् द्वादश वाऽऽत्मीयान् वाग्विसर्गादतीतृपत् ॥76॥
वज्रायुधेऽथ भूनाथे सुपुण्यफलितां महीम् । पात्यागमन्मधुर्मासो मदनोन्माददीपन: ॥77॥
कोकिलानां कलालापो ध्वनिश्च मधुरोऽलिनाम् । अहरत्काममन्त्रो वा प्राणान् प्रोषितयोषिताम् ॥78॥
वनान्यपि मनोजाय त्रिजगर्द्विजिगीषवे । यस्मिन् पुष्पकरे स्वैरं ददु: सर्वस्वमात्मन: ॥71॥
तस्मिन् काले वने रन्तुं स्वदेवरमणे मतिम् । ज्ञात्वा सुदर्शनावक्त्राद्धारिण्याद्यात्मयोषिताम् ॥80॥
औत्सुक्यात्तद्वनं गत्वा सुदर्शनसरोवरे । जलक्रीडां स्वदेवीभि: प्रवर्तयति भूभुजि ॥81॥
अपिधाय सर: सद्य: कश्चिद्विद्याधर: खल: । शिलया नागपाशेन तमबघ्नान्नृपोऽप्यसौ ॥82॥
शिलां हस्ततलेनाहत्सा गता शतखण्डताम् । विद्याधरोऽपि दुष्टात्मा तदानीं प्रपलायित: ॥83॥
एष पूर्वभवे शत्रुर्विद्युद्दंष्ट्राभिधानक: । वज्रायुधोऽपि देवीभि: सह स्वपुरमागमत् ॥84॥
एवं सुखेन भूभर्त्तु: काले गच्छत्ययोदयात् । निधयो नव रत्नानि चतुर्दश तदाऽभवन् ॥85॥
चक्रवर्तिश्रियं प्राप्य निविष्टं सिंहविष्टरे । कश्चिद्विद्याधरो भीत: शरणं तमुपागत: ॥86॥
तस्यैवानुपदं काचिदुत्खातासिफला खगी । क्रोधानलशिखेवागात् द्योतयन्ती सभावनीम् ॥87॥
तस्याश्चानुपदं कश्चित्स्थविर: स गदांधर: । समागत्य महाराज दुरात्मैष खगाधम: ॥88॥
त्वं दुष्टनिग्रहे शिष्टपालने च निरन्तरम् । जागर्सि निग्रह: कार्यस्त्वयास्यान्यायकारिण: ॥89॥
कोऽसावन्याय इत्येतत् ज्ञातुमिच्छा तवास्ति चेत् । वदामि देव सम्यक् त्वं प्रणिधाय मन: श्रृणु ॥90॥
जम्बूद्वीपसुकच्छाख्यविषये खचराचले । श्रेण्यामुत्तरदिग्जायां शुक्रम्प्रभपुराधिप: ॥91॥
खगाधीडिन्द्रदत्ताख्य: प्रिया तस्य यशोधरा । तयोरहं सुतो वायुवेगो विद्याधरैर्मत: ॥92॥
तत्र किन्नरगीताख्यनगराधिपति: खग: । चित्रचूल: सुता तस्य सुकान्ता मे प्रियाऽभवत् ॥93॥
सुता मम सुकान्तायाश्चैषा शान्तिमति: सती । विद्या: साधयितुं याता मुनिसागरपर्वतम् ॥94॥
विद्यासाधनविघ्नार्थ पापोऽयं समुपस्थित: । पुण्योदयात्तदैवास्या विद्या सिद्धिमुपागता ॥95॥
तद्भयात्त्वमयं पापकर्मकृत्समुपाश्रयत् । विद्यापूजां समादाय तदैवाहं समागमम् ॥96॥
अदृष्ट्वा मत्सुतां तत्र तन्मार्ग क्षिप्रमन्वित: । इत्यवादीत्स तत्सर्व श्रुत्वाऽवधिविलोचन: ॥97॥
जानाम्यहं महच्चास्य विद्याया विघ्नकारणम् । इति वज्रायुधो व्यक्तमेवं प्रोवाच तां कथाम् ॥98॥ यह पापी विद्याके भय से ही आपके शरण आया है । मैं विद्या की पूजा की सामग्री ले कर
अस्मिन्नैरावते ख्याते गान्धारविषये नृप: । विन्ध्यसेन: पतिर्विन्ध्यपुरस्य विलसन् गुणै: ॥99॥
सुलक्षणायां तस्याभूत्सूनुर्नलिनकेतुक: । तत्रैव धनमित्रस्य श्रीदत्तायां सुतो वणिक् ॥100॥
सुदत्तो नाम तस्यासीद्भार्या प्रीतिंकराह्वयात् । दृष्ट्वा नलिनकेतुस्तां कचिद्वनविहारिणीम् ॥101॥
मदनानलसन्तप्ततद्दाहं सोढुमक्षम: । न्यायवृर्त्ति समुल्लड़्ध्य बलादह्णत दुर्मति: ॥102॥
सुदत्तस्तेन निर्विण्ण: सुव्रताख्यजिनान्तिके । प्रव्रज्य सुचिरं घोरं तप: कृत्वाऽऽयुषोऽवधौ ॥103॥
संन्यस्येशानकल्पेऽभूदेकसागरजीवित: । तत्र भोगोंश्चिरं भुक्त्वा तत: प्रच्युत्य पुण्यभाक् ॥104॥
जम्बूद्वीपसुकच्छाख्यविजयार्द्धाचलोत्तर-। श्रेण्यां पुरेऽभवत्कान्चनाद्यन्ततिलकाह्वये ॥105॥
महेन्द्रविक्रमस्येष्टतनूजोऽजितसेनवाक् । अभवन्नीलवेगायां विद्याविक्रमदुर्गत: ॥106॥
इतो नलिनकेतुश्च वीक्ष्योल्कापातमात्मवान् । निर्विद्य प्राक्तनात्मीयं दुश्चरित्रं विनिन्दयन् ॥107॥
सीमंकरमुर्नि श्रित्वा दीक्षामादाय शुद्धधी: । क्रमात्कैवल्यमुत्पाद्य सम्प्रापत्क्षितिमष्टमीम् ॥108॥
प्रीतिंकरापि निर्वेगात्संश्रिता सुव्रतान्तिकम् । गृहसंगपरित्यागात्कृत्वा चान्द्रायणं परम् ॥109॥
प्रान्ते संन्यस्य सा प्रायात्कल्पमीशाननामकम् । तत्र स्वायु: स्थिर्ति नीत्वा दिव्यैर्भोगैस्ततश्च्युता ॥110॥
तवाजनि तनूजेयमयं विद्याविघातकृत् । तत्सम्बन्धादिति प्रोक्तं सर्वमाकर्ण्य भूभुजा ॥111॥
निर्विद्य संसृते: शान्तिमती क्षेमंकराह्णयात् । तीर्थेशाद्धर्ममासाद्य सद्य: प्राप्य सुलक्षणाम् ॥112॥
गणिर्नी संयमं श्रित्वा संन्यस्येशानसंज्ञके । नाके निलिम्पो भूत्वा स्वकायपूजार्थमागमत् ॥113॥
तदानीमेव कैवल्यं प्रापत् पवनवेगवाक् । सहैवाजितसेनेन कृत्वा पूजां तयोरयात् ॥114॥
तथा चक्रधरे राज्यलक्ष्म्यालिन्गितविग्रहे । दशांगभोगसाद्भूते पाति षट्खण्डमण्डलम् ॥115॥
विद्याधराद्रयपाग्भागे शिवमन्दिरभूपति: । मेघवाहननामास्य विमलाख्या प्रिया तयो: ॥116॥
सुता कनकमालेति कल्याणविधिपूर्वकम् । जाता कनकशान्ते: सा झषकेतु सुखावहा ॥117॥
तथा वस्त्वोकसाराख्यपुराधीशखगेशिन: । सुता समुद्रसेनस्य जयसेनोदरोदिता ॥118॥
प्रिया वसन्तसेनाऽपि बभूवास्य कनीयसी । ताभ्यां निर्वृतिमापासौ दृष्टिचर्याद्वयेन वा ॥119॥
कोकिलाप्रथमालापैराहूत इव कौतुकात् । अयाद्वनविहाराय कदाचित्स सहप्रिय: ॥120॥
कन्दमूलफलान्वेषी निर्धि वा सुकृतोदयात् । कुमारो मुनिमद्राक्षीद्विपिने विमलप्रभम् ॥121॥
तं त्रि: परीत्य वन्दित्वा ततस्तत्वं प्रबुद्धवान् । मनोरज: समुद्धूय शुर्द्धि बुद्धेरूपासदत् ॥122॥
तदानीमेव तं दीक्षालक्ष्मीश्च स्ववशं व्यधात् । शम्फलीव बसन्तश्रीरजायत तप:श्रिय: ॥123॥
दैव्यौ विमलमत्याख्यगणिर्नी ते समाश्रिते । अदीक्षेतां सहैतेन युक्तं तत्कुलयोषिताम् ॥124॥
सिद्धाचले कदाचित्तं प्रतिमायोधारिणम् । खगो वसन्तसेनाया बद्धवैरेण मैथुन: ॥125॥
विलोक्य चित्रचूलाख्य: कोपारूणितवीक्षण: । प्रारिप्सुरूपसर्गाय तर्जित: खेचरेश्वरै: ॥126॥
अन्यदा रत्नसेनाख्यो नृपो रत्नपुराधिप: । दत्त्वाऽऽप पन्चकाश्चर्य भिक्षां कनकशान्तये ॥127॥
चित्रचूल: पुनश्चास्य प्रतिमायोगधारिण: । वने सुरनिपाताख्ये विघातं कर्तुमुद्यत: ॥128॥
तस्मिन् कोपं परित्यज्य घातिधाता यतीश्वर: । केवलावगमं प्रापत्क्काऽपि कोपो न धीमताम् ॥129॥
देवागमनमालोक्य भीत्वा स खगपापक: । तमेव शरणं यातो नीचायां वृत्तिरीदृशी ॥130॥
अथ वज्रायुधाधीशो नप्तृकैवल्यदर्शनात् । लब्धबोधि: सहस्त्रायुधाय राज्यं प्रदाय तत् ॥131॥
दीक्षां क्षेमंकराख्यानतीर्थकर्तुरूपान्तग: । प्राप्य सिद्धिगिरौ वर्षप्रतिमायोगमास्थित: ॥132॥
तस्य पादौ समालम्ब्य बाल्मीकं बह्ववर्तत । वर्द्धयन्ति महात्मान: पादलग्नानपि द्विष: ॥133॥
व्रतिनं तं व्रतत्योऽपि मादर्व वा समीप्सव: । गाढं रूढा: समासेदुराकण्ठमभितस्तनुम् ॥134॥
अश्वग्रीवसुतौ रत्नकण्ठरत्नायुधाभिधौ । भ्रान्त्वा जन्मन्यतिबलमहाबलसमाख्यया ॥135॥
भूत्वाऽसुरौ तमभ्येत्य तद्विघातं चिकीर्षुकौ । रम्भातिलोत्तमे दृष्ट्वा तर्जयित्वाऽतिभक्तित: ॥136॥
गन्धादिभिर्यतिं दिव्यैरभ्यर्च्य दिवमीयतु: । क्क वा ते क्काऽसुरौ पुण्ये सति किं न घटामटेत् ॥137॥
किन्चित्कारणमुद्दिश्य वज्रायुधसुतोऽपि तत् । राज्यं शतबलिन्युच्चैर्निधाय निहतस्पृह: ॥138॥
संयमं सम्यगादाय मुनीम्द्रात् पिहिताश्रवात् । योगावसाने स प्रापद्वज्रायुधमुनीश्वरम् ॥139॥
तावुभौ सुचिरं कृत्वा प्रव्रज्यां सह दु:स्सहाम् । बैभारपर्वतस्याग्रे विग्रहेऽप्यकृताग्रहौ ॥140॥
ऊर्ध्वग्रैवेयकस्याधोऽभूतां सौमनसाह्वये । एकान्नत्रिंशदब्ध्यायुषौ विमाने महर्द्धिकौ ॥141॥
ततो वज्रायुधश्च्युत्वा द्वीपेऽस्मिन् प्राग्विदेहगे । विषये पुष्कलावत्यां नगरी पुण्डरीकिणी ॥142॥
पतिर्घनरथस्तस्य देवी कान्ता मनोहरा । तयोर्मेघरथाख्योऽभूदाधानाद्याप्तसत्क्रिय: ॥143॥
तस्यैवान्योऽहमिन्द्रोऽपि सुतो दृढरथाह्वय: । जातो मनोरमायां ताविव चन्द्रदिवाकरौ ॥144॥
तयो: पराक्रमप्रज्ञाप्रश्रयप्राभवक्षमा: । सत्यत्यागादयोऽन्ये च प्रादुरासन् गुणा: स्थिरा: ॥145॥
सुतौ तौ यौवनापूर्णौ प्राप्तैश्वर्याविव द्विपौ । विलोक्य तद्विवाहार्थ महीशो विहितस्मृति: ॥146॥
ज्येष्ठसूनोर्विवाहेन प्रियमित्रामनोरमे । कनीयसोऽपि सुमर्ति विदधे चित्तवल्लभाम् ॥147॥
अभवत्प्रियमित्रायां तनूजो नन्दिवर्द्धन: । सुमत्यां वरसेनाख्य: सुतो दृढरथस्य च ॥148॥
इति स्वपुत्रपौत्रादिसुखसाधनसंयुत: । सिंहविष्टरमध्यास्य शक्रलीलां समावहन् ॥149॥
तदात्र प्रियमित्राया: सुषेणा नाम चेटिका । कृकवाकुं समानीय घनतुण्डाभिधानकम् ॥150॥
दर्शयित्वाऽऽह यद्येनं जयेयु: कृकवाकुका: । परेषां प्रददे तेभ्यो दीनाराणां सहस्त्रकम् ॥151॥
इति देव्या कनीयस्या: श्रुत्वा तद्रणिकाऽऽनयत् । कान्चना वज्रतुण्डाख्यं कुक्कुटं योधने तयो: ॥152॥
अन्योन्यदु:खहेतुत्वादेतयो: पश्यतामपि । हिंसानन्दादिकं द्रष्टुमयोग्यं धर्मवेदिनाम् ॥153॥
इति स्मरंश्च भव्यानां बहूनामुपशान्तये । स्वकीयपुत्रमाहात्म्यप्रकाशनधिया च तत् ॥154॥
युद्धं घनरथाधीशो लोकमानो दृढक्रुधो: । स मेघरथमप्राक्षीत् बलमेतत्कुतोऽनयो: ॥155॥
इति तेन स पृष्ठ: सन् विशुद्धावधिलोचन: । तयोस्तादृशयुद्धस्य हेतुमेवमुदाहरत् ॥156॥
अस्मिन्नैरावते रत्नपुरे शाकटिकौ क्रुधा । सोदर्यौ भद्रधन्याख्यौ बलीवर्दनिमित्तत: ॥157॥
पापिष्ठौ श्रीनदीतीरे हत्वा मृत्वा परस्परम् । कान्चनाख्यसरित्तीरे श्वेतताम्रादिकर्णकौ ॥158॥
स्वपूर्वजन्मपापेन जायेतां वनवारणौ । तत्रापि भवसम्बद्धक्रोधाद्युध्वा मृतिं गतौ ॥159॥
अयोध्यापुरवास्तव्यो नन्दिमित्रोऽस्ति बल्लव: । महिषीमण्डले तस्य जज्ञाते गवलोत्तमौ ॥160॥
दृप्तौ तत्रापि संरम्भसम्भृतौ तौ परस्परम् । बभूवतुश्चिरं युद्ध्वा श्रृंगाग्राकृष्टजीवितौ ॥161॥
तस्मिन्नेव पुरे शक्तिवरशब्दादिसेनयो: । मेषावभूतां तौ राजपुत्रयोर्वज्रमस्तकौ ॥162॥
युद्ध्वाऽन्योन्यं गतप्राणौ सन्जातौ कुक्कुटाविमौ । स्वविद्याध्यासितावेतौ गूढ़ौ योधयत: खगौ ॥163॥
कारणं किं तयो: कौ च तौ चेच्छृणु महीपते । जम्बूपलक्षिते द्वीपे भरते खचराचले ॥164॥
पुरेऽभूदुत्तरश्रेण्यां कनकादिनि भूपति: । खगो गरूडवेगाख्यो धृर्तिषेणास्य वल्लभा ॥165॥
तिलकान्तदिविश्चन्द्रतिलकश्च सुतौ तयो: । सिद्धकूटे समासीनं चारणद्वन्द्वमाश्रितौ ॥166॥
स्तुत्वा स्वजन्मसम्बन्धं सप्रश्रयमपृच्छताम् । ज्येष्ठो मुनिस्तयोरेवं तत्प्रपन्चमभाषत ॥167॥
धातकीखण्डप्राग्भागे पुरमैरावते भुवि । तिलकाख्यं पतिस्तस्य वभूवाभयघोषवाक् ॥168॥
सुवर्णतिलका तस्य देवी जातौ जातौ सुतौ तयो: । विजयोऽन्यो जयन्तश्च सम्पन्ननयविक्रमौ ॥169॥
खगाद्रिदक्षिणश्रेणीमन्दाराख्यपुरेशिन: । शंखस्य जयदेव्याश्च पृथिवीतिलका सुता ॥170॥
तस्य त्वभयघोषस्य साऽभवत्प्राणवल्लभा । एकं संवत्सरं तस्यामेवासक्तेऽन्यदा विभौ ॥171॥
सुवर्णतिलका सार्द्ध बिहर्तु भवता वनम् । वष्टीति नृपर्ति चन्चत्कान्त्यादितिलकोऽवदत् ॥172॥
तच्चेटिकावच: श्रुत्वा तदेप्सुमभिधाय तम् । पृथिवीतिलका रम्यं वनमत्रैव दर्शये ॥173॥
