पर्व - 52
अन्वयार्थ : पद्मेऽस्थास्त्रुर्न भातीव प्रभास्मिन्निति वाश्रिता । त्यक्त्वा तं यं स पद्मास्मान्पातु पद्मप्रभ: प्रभु: ॥1॥
द्वितीये धातकीखण्डे द्वीपे प्राग्भागपूर्वजे । विदेहे दक्षिणे कूले सीताया बत्सदेशजम् ॥2॥
सुसीमानगरं तस्मिन् महाराजोऽपराजित: । न परैर्जायते जेता स बाह्याभ्यन्तरद्विषाम् ॥3॥
विक्रमेणैव वक्राणां जेतुर्बाह्मपरिच्छद: । सप्तांगपूरणं तस्य बलं दोर्बलशालिन: ॥4॥
तस्य सत्येन वर्षन्ति जीमूता: कर्षकेच्छया । आदिमध्यान्तवापाश्च धान्यभेदा: फलप्रदा: ॥5॥
त्यागेन तस्य दारिद्रयशब्द: खकुसुमायते । भुवि प्राग्येषु दारिद्रयं तैरद्य धनदायितम् ॥6॥
राज्ञां महागुणास्तस्मिन् सुक्षेत्रोप्तसुबीजवत् । त्रयोऽप्येते फलन्ति स्म सजातीयान् परान् गुणान् ॥7॥
षरेषां वास्यरूपादिसम्पन्नोन्मार्गवृत्तये । तरूत्पाटी मरून्मेरूं क्षम: कम्पयितुं च किम् ॥8॥
स षट्प्रकृतिभिर्भूष्यस्ताश्च तेन ततोऽभवत् । तद्राज्यं न परैर्धृष्यं परेषां धर्षक: स्वयम् ॥9॥
एवं भवान्तरावर्जितोर्जितायोदयार्पितम् । नार्पत्यं सुचिरं भुक्त्वा संविभक्तं सुह्णद्वरै: ॥10॥
क्षणिका: सर्वपर्याया: पर्यायैश्चानुभृयते । सुखं कारणविध्वंसे कार्ये कौतस्कुती स्थिति: ॥11॥
इत्यृजुसूत्रभावेन स सर्व भंगुरं स्मरन् । दत्वा राज्यं सुमित्राय सुताय विजितात्मने ॥12॥
गत्वा तपोगुरूं कृत्वा जिनेन्द्रं पिहितास्त्रवम् । एकादशांगविद् बध्वा नाम्र तीर्थकराह्वयम् ॥13॥
संन्यस्यान्तपरित्यक्तदेहोऽयादहमिन्द्रताम् । ऊर्ध्वग्रैवेयके रम्ये प्रीतिंकरविमानज: ॥14॥
एकर्त्रिशत्समुद्रायुर्हस्तद्वयशरीरक: । शुल्कलेश्यो दिनै: पंचषट्चतु:सम्मितै: श्वसन् ॥15॥
एकर्त्रिशत्सहस्त्राब्दैर्मानसाहारतर्पित: । तेजोबलावधिज्ञानव्याप्तासप्तमभूतल: ॥16॥
तत्क्षेत्रविक्रियर्द्धीश: सुखमापाहमिन्द्रजम् । स्वायुरन्ते ततस्तस्मिन्नवनीमागमिष्यति ॥17॥
जम्बुद्वीपेऽत्र कौशाम्ब्यां पतिरिक्ष्वाकुवंशज: । गोत्रेण काश्यपो राजा धरणाख्यो महानभूत् ॥18॥
तस्य देवी सुसीमाख्या रत्नवृष्टयादिमानिता । प्रभाते माघकृष्णायां षष्ठयां चित्रेन्दुसंगमे ॥19॥
गजादिषोडशस्वप्नवीक्षणानन्तरास्यगम् । निरीक्ष्य वारणं ज्ञातैस्तत्फलै: प्रमदान्विता ॥20॥
कृष्णपक्षे त्रयोदर्श्या त्वष्टृयोगेsपराजितम् । कार्तिके मास्यसूतैषा रक्ताम्भोजदलच्छविम् ॥21॥
अस्तोत्पत्तौ समुत्पत्तिर्गुणानां दोषसन्तते: । ध्वंसो जात: शम: शोक: प्रमोदात्सर्वदेहिनाम् ॥22॥
मोहशत्रुर्हतच्छायो नष्टोऽहं वेति कम्पते । स्वर्गापवर्गयोमार्गे वाहकेऽस्मिन् भविष्यति ॥23॥
मोहनिद्रां विहास्यन्ति बहबोऽस्मिन् प्रबोघके । जन्मिनां जाति सम्बन्धविरोधश्च विनड्.क्ष्यति ॥24॥
लख्मीर्विकाश मस्यायात् प्रायात् कीर्तिर्जगत्त्रयम् । अभूदित्यादिसंलापो विदुषामितरेतरम् ॥25॥
तदानीमेव देवेन्द्रास्तं मेरौ क्षीरवारिभि: । स्त्रपयित्वा विधायानुमुदा पद्मप्रभाभिधाम् ॥26॥
अभिष्टुत्य पुनर्नीत्वा मातुरंके महाद्युतिम् । निधाय मुदिता नृत्यं विधाय प्रययुर्दिवम् ॥27॥
समस्तै: शैशवं तस्य मुदेन्दोरिव बन्द्यते । क: स य: सर्वमाह्लाद्य वर्द्धमाने पराड्.मुख: ॥28॥
न कामनीयकं कामेऽविकायेऽन्यत्र चेद्वशम् । तत्कामनीयकं तस्य न केनाप्युपमीयते ॥29॥
तथैव रूपमप्यस्य कथ्यते किं पृथक् पृथक् । यद्यत्तस्मिन्न तत्त्वज्ञैरन्यस्थैरूपमीयते ॥30॥
कामयन्ते स्त्रिय: पुंस: पुमांसस्ता इमं पुन: । ताश्च ते चास्य सौभग्यं नाल्पभाग्यैरवाप्यते ॥31॥
तत्तनावेव सर्वेषां दृष्टिस्तृर्प्ति परामिता । सन्ततं चूतमंजर्या मत्तालीनामिवावली ॥32॥
सर्वेन्द्रियसमाह्लादस्तस्मिन् चेन्न भृशायते । परत्रापूर्णपुण्येषु न कापीति वयं स्थिता: ॥33॥
खचतुष्केण कोटीनां नवभिश्चोक्तवार्द्धिभि: । मिते सुमतिसन्ताने पद्मप्रभजिनस्थिति: ॥34॥
षट्शून्यवाह्निपूर्वायु: शुन्यपंचद्विचापभाक् । जीवितस्य चतुर्भागे कुमारत्वेन निष्ठिते ॥35॥
अलब्ध राज्यं प्राप्तामरेज्यो द्वैराज्यवर्जितम् । क्रमायातं न हीच्छन्ति सन्तस्तच्चान्यथागतम् ॥36॥
पट्टबन्धेऽस्य सर्वस्य स्वस्य स्वस्येव सम्मद: । महाभयानि तद्देशे नष्टान्यष्टौ निरन्वयम् ॥37॥
दारिद्रयं विद्रुतं दूरं स्वैरं स्वं संप्रवर्तते । सर्वाणि मंगलान्यासन् संगम: सर्वसम्पदाम् ॥38॥
कस्य कस्मिन्समीप्सेति वदान्येष्वभवद्वच: । कस्यचिन्नैव कर्स्मिश्चिर्थितेत्यवदज्जन: ॥39॥
इत्यस्य राज्यसम्प्राप्तौ जगत्सुप्तमिवोत्थितम् । तदेव राज्यं राज्येषु प्रजानां यत्सुखावहम् ॥40॥
हीने षोडशपूर्वांगै: पूर्वलक्षायुषि स्थिते । कदाचिद् द्वारिवन्धस्थगजप्रकृतिसंश्रुते: ॥41॥
ज्ञातात्मान्यभवो धिक् धिक् संसारमिति तत्वबिद् । विरक्त: कामभोगेषु पापदु:खप्रदायिषु ॥42॥
अट्टष्टं र्कि किमस्पृष्टमनाघ्रातं किमश्रुतम् । र्कि किमस्वादितं येन पुनर्नवर्मिवेष्यते ॥43॥
भुक्तमेव पुनर्भुक्तं जन्तुनानन्तशो भवे । मध्यमप्यभिलाषाब्धेरितं वदत र्कि तत: ॥44॥
नेर्न्द्रियैरात्मनस्तृप्तिर्मिथ्यात्वादिविदूषितै: । वीतघात्युपयोगेऽस्य विश्वं यावन्नगोचरम् ॥45॥
रोगोरगाणां तु ज्ञेयं शरीरं वामलूरकम् । दष्टान् दृष्ट्वापि तैरेव किमिष्टान्नप्टजीवितान् ॥46॥
आहितो देहिनो देहे मोहोऽनेनाविनश्वर: । सहवास: कृत: कापि केनाप्यस्यायुषा किमु ॥47॥
र्हिसादिपंचकं धर्म: सुखं यस्येन्द्रियार्थजम् । संसृती रोचते तस्मै विपरीतार्थदर्शिने ॥48॥
पापापापोपलेपापक्षेपो येनोपपद्यते । तद्ध्येयं तदनुष्ठेयं तदध्येयं सदा बुधै: ॥49॥
इति त्रिविधनिर्वेदभूतबोधि: सुरोत्तमै: । प्रोत्साहित: सुरै: प्राप्तनिष्क्रान्तिस्नानसम्मद: ॥50॥
निवृत्याख्यां समारूह्य शिबिकां स मनोहरे । वने षष्ठोपवासेन दीक्षां शिक्षामिवाग्रहीत् ॥51॥
कार्तिके कालपक्षस्य त्रयोदश्यपराह्णग: । चित्रायां भूभुजां सार्द्ध सहस्त्रेणाहितादर: ॥52॥
चतुर्थज्ञानसम्पन्नश्चर्यायै पश्चिमे दिने । नगरं वर्द्धमानाख्यं प्राविशद्विदुषां वर: ॥53॥
सोमदत्तो नृपस्तस्मै दानादापार्जुनच्छवि: । आश्चर्यपंचकं किं वा पात्रदानान्न जायते ॥54॥
चिन्वन् शुभास्त्रवै: पुण्यं संवरं कर्मसंहते: । कुर्वन्गुप्त्यादिषट्केन तपसा निर्जरां च स: ॥55॥
षण्मासैमौर्नमास्थाय छाद्मस्थ्यमपनीतवान् । क्षपकश्रेणिमारूह्य नष्टघातिचतुष्टय: ॥56॥
पौर्णमास्यां सिते चैत्रे मध्यादह्नो रवौ गते । चित्रायां केवलज्ञानं प्रतिपेदे परार्थकृत् ॥57॥
समर्चितो महादेवै: शतेनेतो गणेशिनाम् । स वज्रचामरादीनां दशभिश्च जगद्धित: ॥58॥
शून्यद्वयाग्निपक्षोक्तसर्वपूर्वधरान्वित: । शून्यत्रिकनवर्तुद्विप्राक्तशिक्षकलक्षित: ॥59॥
शून्यत्रिकशदज्ञेयविविधावधिवीक्षण: । खत्रयद्वादशालक्ष्यकेवलावगमाश्रित: ॥60॥
खद्वयाष्टषडेकांकविक्रियर्द्धिसमृद्धिमान् । शून्यद्वयत्रिशून्यैकप्रोक्तस्तुर्यावबोधन: ॥61॥
शून्यद्वयर्तुरन्ध्रोक्तख्यातानुत्तरवादिक: । खचतुष्कादिवह्णनयुक्तसम्पिण्डितयतीश्वर: ॥62॥
खचतुष्कद्विवाराशिप्रमिताभिरभिष्टुत: । रात्रिषेणाख्यमुख्याभिरार्यिकाभि: समन्तत: ॥63॥
त्रिलक्षश्रावकोपेत: श्राविकापंचलक्षवान् । सदेवदेव्यसड्.ख्यातस्तिर्यक्सड्.ख्यातसंयुत: ॥64॥
कुर्वन् धर्मोपदेशेन मोक्षमार्गे तनूभृत: । भव्यान् पुण्योदयेनेव धर्मसत्वान् सुखोदये ॥65॥
सम्मेदपर्वते मासं स्थित्वा योगं निरूद्धवान् । सार्द्धं यतिसहस्त्रेण प्रतिमायोगमास्थित: ॥66॥
फाल्गुने मासि चित्रायां चतुर्थ्यामपराह्णग: । कृष्णपक्षे चतुर्थेन समुच्छिन्नक्रियात्मना ॥67॥
शुक्लध्यानेन कर्माणि हत्वा निर्वाणमापिवान् । तदैत्य चक्रु: शक्राद्या: परिनिर्वाणपूजनम् ॥68॥
शार्दूलविक्रीडितम्
र्कि सेव्यं क्रमयुग्ममब्जविजयामस्यैव लक्ष्म्यास्पदं
र्कि श्रव्यं सकलप्रतीतिजननादस्यैव सत्यं वच:।
र्कि ध्येयं गुणसन्ततिश्च्युतमलस्यास्यैव काष्ठाश्रया -
दित्युक्तस्तुतिगोचर: स भगवान् प्रद्मप्रभ: पातु व: ॥69॥
राजा प्रागपराजितो जितरिपु: श्रीमान् सुसीमेश्वर:
पश्चादाप्य तपोऽन्त्यनामसहितो ग्रैवेयकेऽन्त्येऽमर: ।
कौशाम्ब्यां कलितो गुणैरगणितैरिक्ष्वाकुवंशाग्रणी:
षष्ठस्तीर्थकर: परात्महितकृत् पद्मप्रभ: शं क्रियात् ॥70॥
